Nên chỉnh sửa nội dung một vài khái niệm trong Luật giáo dục

Sàn mới - Bấm vào đây
Kiếm tiền toàn tập, Bấm vào đây

"Nhà giáo" (người dạy) và "người học" là hai khái niệm cùng nằm trong hệ thống khái niệm của Luật giáo dục. Vậy mà, mỗi cái lại được định nghĩa một phách. Ở trên - định nghĩa "nhà giáo" thì dùng cụm từ "nhà trường, cơ sở giáo dục khác" (bảy chữ và một dấu phẩy), còn ở dưới - định nghĩa "người học" lại dùng cụm từ "cơ sở giáo dục" (bốn chữ); ở dưới có cụm từ "của hệ thống giáo dục quốc dân", song ở trên thì không.

background: white; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: -.55pt; margin-top: 6.0pt; tab-stops: 307.45pt; text-align: justify;">Khái niệm "nhà giáo"

Có thể nói, "Nhà giáo" là một trong những khái niệm cơ bản nhất, trung tâm nhất của Luật giáo dục (Luật giáo dục 2005, được bổ sung, sửa đổi năm 2009). Thế nhưng, khái niệm đó lại được định nghĩa:

- "Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, cơ sở giáo dục khác". (Điều 70)

Để vấn đề được sáng rõ hơn, ta xét định nghĩa này trong quan hệ với định nghĩa khái niệm "người học":

- "Người học là người đang học tập tại cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân". (Điều 83)

"Nhà giáo" (người dạy) và "người học" là hai khái niệm cùng nằm trong hệ thống khái niệm của Luật giáo dục. Vậy mà, mỗi cái lại được định nghĩa một phách. Ở trên - định nghĩa "nhà giáo" thì dùng cụm từ "nhà trường, cơ sở giáo dục khác" (bảy chữ và một dấu phẩy), còn ở dưới - định nghĩa "người học" lại dùng cụm từ "cơ sở giáo dục" (bốn chữ); ở dưới có cụm từ "của hệ thống giáo dục quốc dân", song ở trên thì không.

Cách định nghĩa như thế không thể gọi là mạch lạc, nhất quán được. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng chệch choạc, rườm rà ấy một phần là do, những người soạn luật, khi xác định nội dung của khái niệm này lại không chịu đối chiếu với khái niệm kia, xem mình đã diễn đạt thế nào.

Trong khoa học, về hình thức thì định nghĩa nào cũng cần ngắn gọn. Đây là một yêu cầu bắt buộc, lĩnh vực ngoài luật yêu cầu nghiêm ngặt như thế, trong luật càng phải hơn thế.

Cơ sở giáo dục là cơ sở mà hoạt động giáo dục được thực hiện. Do vậy, giữa hai cụm từ "nhà trường, cơ sở giáo dục khác" và "cơ sở giáo dục" thì dùng cụm từ "cơ sở giáo dục", định nghĩa khái niệm "nhà giáo" sẽ ngắn gọn, chính xác hơn. Ngắn gọn vì tiết kiệm được ba chữ và một dấu phẩy, chính xác vì trong "cơ sở giáo dục" ắt có "nhà trường" và "cơ sở giáo dục khác" rồi!

Thứ nữa, về nguyên tắc, dấu hiệu được đưa vào định nghĩa phải là dấu hiệu cơ bản, chung cho tất cả các đối tượng trong ngoại diên của khái niệm cần định nghĩa. Song trong định nghĩa khái niệm "nhà giáo" của Luật giáo dục, hai dấu hiệu "giảng dạy" và "giáo dục" chỉ thuộc về một bộ phận nhà giáo chứ không phải mọi nhà giáo, từ bậc giáo dục mầm non đến trên đại học.

Với những nhà giáo hành nghề từ cấp tiểu học trở lên thì dấu hiệu "giáo dục" là không cần thiết, bởi lẽ, trong thực tế, không có hoạt động giảng dạy nào của họ mà lại không nhằm mục đích, không mang ý nghĩa giáo dục. Với những nhà giáo hoạt động ở bậc giáo dục mầm non ("người học" bao gồm các cháu từ ba tháng tuổi đến sáu tuổi) thì dấu hiệu "giảng dạy" lại bất hợp lý, vì với các cháu mới dăm, ba tháng tuổi, ăn chưa biết ăn, nói chưa biết nói, suốt ngày chỉ bú, ngủ, khóc, cười,... thì ngoài việc chăm sóc, nuôi dưỡng ra, ai "giảng dạy" và "giảng dạy" cái gì?

Khái niệm "thỉnh giảng"

Một thỉnh giảng phàn nàn rằng, nhiều năm qua, anh ta từng làm giáo viên thỉnh giảng cho một số cơ sở giáo dục đại học, song khi về hưu lại không được hưởng trợ cấp thâm niên nhà giáo?

Khi nêu lên băn khoăn trên, thỉnh giảng đó đã dựa vào những qui định của Luật giáo dục, rằng "Người được cơ sở giáo dục mời giảng dạy gọi là giáo viên thỉnh giảng hoặc giảng viên thỉnh giảng" (khoản 1 Điều 74), mà "giáo viên hoặc giảng viên là nhà giáo" (khoản 3 Điều 70), nên tôi phải được hưởng phụ cấp thâm niên!

Cách lập luận trên hợp logic nhưng kết luận lại trái thực tế, vì tiền đề "Người được cơ sở giáo dục mời giảng dạy gọi là giáo viên thỉnh giảng hoặc giảng viên thỉnh giảng" "bị" Luật giáo dục qui định sai.

Thỉnh giảng, theo người viết, là người được cơ sở giáo dục mời dạy. Người được mời này có thể là nhà giáo (nếu người đó đã hoặc đang hành nghề dạy học tại một cơ sở giáo dục) hoặc không phải là nhà giáo (nếu nghề của người đó không phải là dạy học mà là nghề khác, ví dụ như làm báo (nhà báo) hoặc nghiên cứu, quản lý ở các trung tâm, học viện). Như vậy, thực tế chỉ có một bộ phận thỉnh giảng là giáo viên, giảng viên và trong các điều luật, chỉ họ mới đích thực được gọi tên bằng thuật ngữ "giáo viên thỉnh giảng" hoặc "giảng viên thỉnh giảng", với nghĩa "nhà giáo được cơ sở giáo dục mời dạy".

Trong giao tiếp hàng ngày, việc sinh viên gọi một thỉnh giảng nào đó (chẳng hạn, gọi một phóng viên đang dạy môn báo chí cho lớp mình, trường mình) là "thầy", "cô" hoặc "giáo viên thỉnh giảng", "giảng viên thỉnh giảng" là chuyện bình thường, chẳng ai vặn vẹo, bắt bẻ, vì ở đây, các khái niệm này đều được hiểu theo nghĩa đời thường. Song khi đã ghi vào văn bản luật thì mọi khái niệm đều cần phải rõ ràng, có độ chính xác và mang tính thuật ngữ cao, nên chỉ cần dùng khái niệm "thỉnh giảng" là đủ. Việc đưa thêm hai khái niệm "giáo viên thỉnh giảng", "giảng viên thỉnh giảng" với cách hiểu thông thường như trên sẽ khiến cho Điều 74 không chặt, không chuẩn, và nếu không kịp thời chỉnh sửa sẽ gây trở ngại cho việc thực thi các văn bản dưới luật./.

PHAN TRỌNG HÒA

-*-

*-*
Câu chuyện giáo dục: Những câu chuyện có thật về giáo dục đương đại. Bạn có câu chuyện về giáo dục, hãy gửi tới: schoolnetviet2@gmail.com Nếu copy sang trang khác, vui lòng ghi rõ nguồn bài viết hoặc gắn link bài viết.